domestic gas cylinders ऑक्टोबर २०२४ च्या पहिल्या दिवशीच देशातील व्यावसायिक ग्राहकांना महागाईचा मोठा झटका बसला आहे. इंधन कंपन्यांनी १ ऑक्टोबर २०२४ पासून १९ किलोच्या व्यावसायिक एलपीजी सिलिंडरच्या किंमतीत लक्षणीय वाढ केली आहे. या दरवाढीमुळे देशभरातील व्यावसायिक आस्थापने, हॉटेल्स, रेस्टॉरंट्स आणि इतर व्यावसायिक युनिट्सवर आर्थिक ताण वाढणार आहे.
नवीन दर
इंडियन ऑइल कॉर्पोरेशन लिमिटेड (IOCL) च्या वेबसाइटवर प्रसिद्ध केलेल्या माहितीनुसार, १ ऑक्टोबर २०२४ पासून १९ किलोच्या व्यावसायिक एलपीजी सिलिंडरचे नवीन दर लागू करण्यात आले आहेत. प्रमुख महानगरांमध्ये झालेल्या दरवाढीचा तपशील खालीलप्रमाणे आहे:
दिल्ली: राजधानी दिल्लीत व्यावसायिक एलपीजी सिलिंडरची किंमत १६९१.५० रुपयांवरून १७४० रुपये प्रति सिलिंडर झाली आहे. म्हणजेच एका सिलिंडरमागे ४८.५० रुपयांची वाढ झाली आहे.
मुंबई: आर्थिक राजधानी मुंबईत १९ किलोच्या व्यावसायिक एलपीजी सिलिंडरची किंमत सप्टेंबरमध्ये १६०५ रुपयांवरून १६४४ रुपये करण्यात आली होती. आता ती पुन्हा एकदा वाढून १६९२.५० रुपये झाली आहे. म्हणजेच गेल्या दोन महिन्यांत एकूण ८७.५० रुपयांची वाढ झाली आहे.
कोलकाता: पूर्व भारतातील प्रमुख शहर कोलकात्यात एलपीजी सिलिंडरची किंमत आतापर्यंत १८०२.५० रुपये होती. आता ती १८५०.५० रुपये झाली आहे, म्हणजेच ४८ रुपयांची वाढ झाली आहे. चेन्नई: दक्षिण भारतातील महत्त्वाच्या शहर चेन्नईमध्ये व्यावसायिक सिलिंडरची किंमत १८५५ रुपयांवरून १९०३ रुपये करण्यात आली आहे. येथे ४८ रुपयांची वाढ झाली आहे.
दरवाढीचा कालखंड
जुलै २०२४ पासून १९ किलोच्या एलपीजी सिलिंडरच्या किंमतीत सातत्याने वाढ होताना दिसत आहे. या कालखंडातील महत्त्वाच्या घडामोडी खालीलप्रमाणे आहेत:
१ जुलै २०२४: या दिवशी इंधन कंपन्यांनी एलपीजीच्या किंमतीत कपात केली होती. राजधानी दिल्लीत १९ किलोच्या व्यावसायिक सिलिंडरची किंमत ३० रुपयांनी कमी करण्यात आली होती. ही कपात ग्राहकांना दिलासा देणारी होती.
ऑगस्ट २०२४: मात्र लगेचच पुढील महिन्यात म्हणजे ऑगस्ट २०२४ मध्ये १९ किलोचा गॅस सिलिंडर ८.५० रुपयांनी महागला. ही किरकोळ वाढ असली तरी ती दरवाढीच्या नव्या टप्प्याची सुरुवात होती.
१ सप्टेंबर २०२४: या दिवशी दिल्लीत व्यावसायिक एलपीजी सिलिंडरची किंमत थेट ३९ रुपयांनी वाढवण्यात आली. ही वाढ लक्षणीय होती आणि व्यावसायिकांच्या चिंतेत भर घालणारी ठरली १ ऑक्टोबर २०२४: आणि आता ऑक्टोबरच्या पहिल्या दिवशीच पुन्हा एकदा दरवाढ करण्यात आली आहे. या वेळी ही वाढ सरासरी ४८ ते ५० रुपयांच्या दरम्यान आहे.
या आकडेवारीवरून स्पष्ट होते की, गेल्या तीन महिन्यांत व्यावसायिक एलपीजी सिलिंडरच्या किमतीत सातत्याने वाढ होत आहे. ही वाढ केवळ महागाईचा दर वाढवणारी नाही तर व्यावसायिकांच्या नफ्यावरही परिणाम करणारी आहे.
घरगुती एलपीजी सिलिंडरच्या किमतीत स्थिरता
व्यावसायिक एलपीजी सिलिंडरच्या किमतीत होत असलेल्या वाढीच्या तुलनेत, १४ किलोच्या घरगुती एलपीजी सिलिंडरच्या किमती मात्र स्थिर राहिल्या आहेत. याबाबत महत्त्वाची माहिती खालीलप्रमाणे आहे:
महिला दिनी सवलत: यावर्षीच्या आंतरराष्ट्रीय महिला दिनाच्या निमित्ताने केंद्र सरकारने १४ किलोच्या घरगुती गॅस सिलिंडरवर ग्राहकांना मोठा दिलासा दिला होता. त्यावेळी घरगुती एलपीजी सिलिंडरची किंमत १०० रुपयांपर्यंत कमी करण्यात आली होती.
स्थिर किंमती: त्यानंतर आजपर्यंत घरगुती एलपीजी सिलिंडरच्या किमतीत कोणताही बदल करण्यात आलेला नाही. प्रमुख शहरांमधील सध्याच्या किमती खालीलप्रमाणे आहेत:
-
- दिल्ली: ८०३ रुपये
- कोलकाता: ८२९ रुपये
- मुंबई: ८०२.५० रुपये
- चेन्नई: ८१८.५० रुपये
घरगुती वापरकर्त्यांसाठी किमती स्थिर ठेवण्यामागे सरकारचा उद्देश सामान्य नागरिकांना दिलासा देण्याचा असावा. मात्र, व्यावसायिक वापरकर्त्यांसाठी मात्र ही परिस्थिती फारशी सुखावह नाही.
दरवाढीचे परिणाम
व्यावसायिक एलपीजी सिलिंडरच्या किमतीतील या वाढीचे अनेक परिणाम होऊ शकतात:व्यावसायिक खर्चात वाढ: हॉटेल्स, रेस्टॉरंट्स, कॅटरिंग व्यवसाय आणि इतर खाद्यपदार्थ-संबंधित व्यवसायांचा खर्च वाढेल. याचा थेट परिणाम त्यांच्या उत्पादनांच्या किंमतीवर होऊ शकतो.
ग्राहकांवर बोजा: व्यावसायिक आस्थापनांच्या खर्चात होणारी वाढ शेवटी ग्राहकांवरच लादली जाऊ शकते. यामुळे बाहेर जेवणे किंवा कॅटरिंग सेवा महाग होऊ शकतात. लघु उद्योगांवर ताण: छोटे व्यावसायिक, विशेषतः नवीन सुरू झालेले स्टार्टअप्स यांच्यावर या दरवाढीचा अधिक ताण पडू शकतो. त्यांना आपला खर्च वाढवणे किंवा नफा कमी करणे यांपैकी निवड करावी लागेल.
महागाईत वाढ: एलपीजी हे अनेक उत्पादनांच्या उत्पादन प्रक्रियेत वापरले जाते. त्यामुळे या किमती वाढीचा परिणाम इतर वस्तूंच्या किमतीवरही होऊ शकतो, ज्यामुळे एकूणच महागाईचा दर वाढू शकतो.
पर्यायी ऊर्जा स्रोतांकडे कल: वाढत्या एलपीजी किमतींमुळे काही व्यावसायिक सौर ऊर्जा किंवा इतर नवीकरणीय ऊर्जा स्रोतांकडे वळू शकतात. याचा दीर्घकालीन फायदा पर्यावरणाला होऊ शकतो.
एलपीजी सिलिंडरच्या किमतीतील ही वाढ भारतीय अर्थव्यवस्थेसाठी एक आव्हान ठरू शकते. व्यावसायिक क्षेत्रावर याचा नकारात्मक परिणाम होण्याची शक्यता आहे, विशेषतः कोविड-१९ च्या साथीनंतर अर्थव्यवस्था सावरत असताना. मात्र, घरगुती वापरकर्त्यांसाठी किमती स्थिर ठेवल्याने सामान्य नागरिकांना काही प्रमाणात दिलासा मिळाला आहे.
सरकार आणि तेल कंपन्यांनी या परिस्थितीचा सखोल विचार करून योग्य धोरण आखणे गरजेचे आहे. व्यावसायिक क्षेत्राला काही सवलती देणे, पर्यायी ऊर्जा स्रोतांच्या वापरास प्रोत्साहन देणे आणि किमतींवर नियंत्रण ठेवण्यासाठी उपाययोजना करणे या गोष्टींचा विचार करणे आवश्यक आहे.
